आयकर विभागाची ई-कॅम्पेन मोहीम: वार्षिक माहिती विवरणपत्र (AIS) विरुद्ध आयटीआर मधील विसंगती FY 2021-22 आणि FY 2023-24
सीए जयंती कुळकर्णी कुडाळ
दि. 22.12.2024
प्रास्ताविक
आयकर विभागाने FY 2021-22 आणि FY 2023-24 या आर्थिक वर्षांकरिता वार्षिक माहिती विवरणपत्र (AIS) आणि दाखल केलेल्या आयकर विवरणपत्र (ITR) यांच्यातील विसंगती हाताळण्यासाठी ई-कॅम्पेन सुरू केले आहे. करदात्यांकडून उत्पन्नाचे अचूक विवरण सुनिश्चित करण्यासाठी आणि अनुपालन वाढविण्यासाठी हा उपक्रम राबविण्यात येत आहे. AIS आणि ITR यामध्ये विसंगती असल्यास विभागाकडून नोटिसा, दंड किंवा परताव्यातील विलंब होऊ शकतो. या लेखामध्ये या ई-कॅम्पेनचा तपशील, विसंगतीची कारणे आणि उपलब्ध उपाय यांचा आढावा घेतला आहे.
AIS आणि ITR म्हणजे काय?
वार्षिक माहिती विवरण (AIS): AIS हा एक तपशीलवार अहवाल आहे ज्यामध्ये बँका, वित्तीय संस्था, नियोक्ता आणि इतर रिपोर्टिंग संस्थांकडून अहवाल दिलेल्या करदात्याच्या आर्थिक व्यवहारांचा समावेश असतो. यात मिळकत, कर कपात, आणि इतर महत्त्वाची माहिती असते.
आयकर विवरणपत्र (ITR): ITR हे करदात्यांकडून दाखल केलेला दस्तऐवज आहे, ज्यामध्ये त्यांचे उत्पन्न, सूट आणि कर दायित्व यांचा तपशील दिलेला असतो. हे आर्थिक वर्षासाठी करदात्याच्या स्वयं-मूल्यमापनाचे प्रतीक आहे.
AIS विरुद्ध ITR विसंगतीची सामान्य कारणे
1. मिळकत नोंदविण्यात त्रुटी:
– बचत खात्यावरील व्याज, मुदत ठेव किंवा भांडवली नफा यासारख्या सर्व उत्पन्नाचे विवरण नोंदविण्यात आलेले नसल्यास विसंगती निर्माण होऊ शकते.
2. चुकीचा TDS क्रेडिटचा दावा:
– TDS (कर कपात) च्या दाव्यात विसंगती असल्यास, विशेषतः AIS मध्ये दिसणारे TDS आणि ITR मध्ये नमूद TDS जुळत नसल्यास समस्या निर्माण होऊ शकते.
3. वेळेतील फरक:
– AIS मध्ये नोंदवलेले व्यवहार वेगळ्या आर्थिक वर्षाचे असू शकतात, ज्यामुळे विसंगती निर्माण होऊ शकते.
4. डुप्लिकेट किंवा चुकीची नोंद:
– बँक किंवा नियोक्ता यांसारख्या तृतीय पक्षांकडून व्यवहारांची चुकीची नोंद झाल्यास विसंगती निर्माण होऊ शकते.
5. ITR मध्ये माहितीचा अभाव:
– आयटीआर दाखल करताना काही मिळकत किंवा सवलतींचा समावेश करण्यात त्रुटी झाल्यास समस्या उद्भवते.
6. डेटा एंट्री त्रुटी:
– आयटीआर मध्ये उत्पन्न किंवा सवलतींची माहिती चुकीच्या पद्धतीने भरल्यास विसंगती होते.
ई-कॅम्पेनची पायरी
आयकर विभागाच्या ई-कॅम्पेनमध्ये खालील टप्प्यांचा समावेश आहे:
1. विसंगती ओळखणे:
– आयकर विभाग AIS डेटा आणि करदात्याच्या ITR यांची तुलना करून विसंगती ओळखतो.
2. करदात्यांना कळविणे:
– ईमेल, एसएमएस किंवा ई-फायलिंग पोर्टलद्वारे करदात्यांना विसंगतींबाबत सूचित केले जाते.
3. स्पष्टीकरणाची संधी:
– करदात्यांना विसंगत डेटा पुनरावलोकन करण्याची आणि ITR अद्ययावत करण्याची किंवा विसंगती स्पष्ट करण्याची संधी दिली जाते.
4. निर्णय प्रक्रियेसाठी वेळेची मर्यादा:
– करदात्यांना दंडाशिवाय समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी विशिष्ट कालावधी दिला जातो.
AIS विरुद्ध ITR विसंगतीचे उपाय
1. AIS डेटा सत्यापित ( verify) करा:
- आयकर ई-फायलिंग पोर्टलवर लॉगिन करा आणि “AIS/Annual Information Statement” विभागात डेटा पुनरावलोकन करा.
- वैयक्तिक आर्थिक नोंदी, बँक स्टेटमेंट्स आणि फॉर्म 26AS यांच्याशी तुलना करा.
2. ITR च्या चुका दुरुस्त करा:
- जर ITR मध्ये चूक किंवा त्रुटी आढळल्यास, आयकर कायद्यातील कलम 139(5) अंतर्गत सुधारित विवरणपत्र दाखल करा.
- सर्व मिळकत आणि दाव्यांचे अचूक विवरण द्या.
3. विसंगती स्पष्ट करा:
- जर AIS डेटा चुकीचा असेल, तर ई-फायलिंग पोर्टलद्वारे सुधारणा विनंती करा.
- AIS मधील चुकीच्या किंवा डुप्लिकेट नोंदी “Feedback” पर्यायाद्वारे नोंदवा.
4. रिपोर्टिंग संस्थांशी संपर्क साधा:
- बँका, नियोक्ता किंवा वित्तीय संस्था यांच्याशी संपर्क साधा आणि AIS मध्ये चुकीची नोंद दुरुस्त करा.
5. व्यावसायिक सल्ला घ्या:
- गुंतागुंतीच्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी कर सल्लागार किंवा चार्टर्ड अकाउंटंटची मदत घ्या.
6. नियमित तपासणी करा:
- AIS आणि फॉर्म 26AS डेटा वेळोवेळी तपासा आणि सर्व मिळकत व कर कपातींची अचूक नोंद ठेवा.
विसंगतीकडे दुर्लक्ष केल्याचे परिणाम
1. आयकर नोटिसा:
– विसंगतींकडे दुर्लक्ष केल्यास कलम 143(1) किंवा 148 अंतर्गत स्पष्टीकरणासाठी नोटिसा मिळू शकतात.
2. दंड आणि व्याज:
– मिळकतीचे कमी विवरण किंवा चुकीचे विवरण केल्यास कलम 270A अंतर्गत दंड आणि कलम 234A/B/C अंतर्गत व्याज आकारले जाऊ शकते.
3. परताव्यात विलंब:
– विसंगतीमुळे कर परताव्यात विलंब होऊ शकतो, ज्यामुळे करदात्यांना असुविधा होऊ शकते.
4. अधिक तपासणी:
– सतत विसंगतीमुळे भविष्यात करदात्याच्या आर्थिक व्यवहारांवर अधिक तपासणी होऊ शकते.
प्रतिबंधात्मक उपाय
1. अचूक नोंदी ठेवा:
– सर्व आर्थिक व्यवहारांची सविस्तर नोंद ठेवा, ज्यामध्ये बँक स्टेटमेंट्स, गुंतवणूक पुरावे आणि वेतन पावत्या यांचा समावेश आहे.
2. वेळोवेळी ताळमेळ करा:**
– AIS आणि फॉर्म 26AS डेटा वैयक्तिक आर्थिक नोंदींसोबत नियमितपणे जुळवून घ्या.
3. वेळेत विवरणपत्र दाखल करा:
– वेळेत ITR भरा आणि उत्पन्न व सवलतींचे अचूक विवरण द्या.
4. अद्यायावत बदलाचे निरीक्षण करा:
– ई-फायलिंग पोर्टल आणि AIS मधील सूचना आणि बदल नियमितपणे तपासा.
निष्कर्ष
आयकर विभागाचा AIS विरुद्ध ITR विसंगतीसाठी ई-कॅम्पेन करदात्यांमध्ये अचूक विवरण आणि स्वेच्छा अनुपालन वाढविण्यासाठी आहे. विसंगतींना सक्रियपणे हाताळल्यास करदात्यांना दंड टाळता येतो, कर प्रक्रिया सुरळीत होते, आणि पारदर्शी कर प्रणालीसाठी योगदान दिले जाते. AIS डेटा पुनरावलोकन करणे, ITR मधील त्रुटी दुरुस्त करणे, आणि गरज पडल्यास व्यावसायिक सल्ला घेणे हे विसंगती प्रभावीपणे सोडवण्यासाठी आवश्यक पावले आहेत.
