आर्थिक वर्ष 2024-25 साठी ITR-1 आणि ITR-4 फॉर्म्समधील मुख्य बदल
सीए जयंती कुलकर्णी सनदी लेखापाल कुडाळ
दिनांक 1 जून, 2025
नुकतेच आयकर विभागाने आयकर विवरण पत्र भरण्यासाठीचे आयटीआर 1 आणि आयटीआर 4 हे फॉर्मचे नमुने जाहीर केले आहेत. त्यामध्ये जे महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत त्याचा आज आपण आढावा घेऊया.
मुख्य बदल (Key Updates):
1. दीर्घकालीन भांडवली नफा (LTCG) अहवाल:
आता ITR-1 आणि ITR-4 फॉर्ममध्ये सूचीबद्ध इक्विटी समभाग किंवा इक्विटी-आधारित म्युच्युअल फंडांमधून मिळालेल्या ₹1.25 लाखांपर्यंतच्या दीर्घकालीन भांडवली नफ्याचा समावेश करता येईल, ज्यामुळे लहान गुंतवणूकदारांसाठी दाखल प्रक्रिया सुलभ होईल.
2. नवीन करप्रणाली (New Tax Regime):
नवीन करप्रणाली ही आता मूलभूत (default) करप्रणाली ठरवण्यात आली आहे. करदात्याला जर जुनी प्रणाली निवडायची असेल तर त्यासाठी स्पष्टपणे ‘opt-out’ करणे आवश्यक आहे.
3. वजावट (Deductions):
कलम 80C ते 80U अंतर्गत मिळणाऱ्या वजावट आता e-filing पोर्टलवरील ड्रॉप-डाऊन यादीतून निवडाव्या लागतील, आणि त्या संबंधित उप-कलम आणि तरतुदीनुसार सादर कराव्या लागतील.
4.बँक खात्यांचा अहवाल (Bank Account Reporting):
करदात्याने वर्षभरात सक्रिय ठेवलेली सर्व बँक खाती अहवालात नमूद करावी लागतील. निष्क्रिय (dormant) खाती वगळता येतील.
5. परदेशी निवृत्ती उत्पन्न (Foreign Retirement Income):
कलम 89A अंतर्गत परदेशातील निवृत्तिवेतन खात्यांमधून मिळणाऱ्या उत्पन्नासाठी आता अधिक खुली माहिती देणे अनिवार्य केले आहे.
6. डिजिटल व्यवहार (Digital Transactions):
ITR-4 मध्ये आता डिजिटल व्यवहारांकरिता वार्षिक ₹3 कोटी टर्नओव्हर मर्यादा लागू करण्यात आली आहे.
7. अग्निवीर कोष निधी (Agniveer Corpus Fund):
कलम 80CCH अंतर्गत अग्निवीर कोष निधीमध्ये भरलेले योगदान दाखल करण्यासाठी नवीन कॉलम उपलब्ध आहे.
8. देणगीचा अहवाल (Donation Reporting):
कलम 80G अंतर्गत देण्यात आलेल्या देणग्यांबाबत अधिक तपशीलवार माहिती देणे अनिवार्य करण्यात आले आहे.
9. गृह मालमत्ता उत्पन्न (House Property Income):
आता स्वतः वापरलेली व भाड्याने दिलेली मालमत्ता यासाठी स्वतंत्र तक्ता (schedule) सादर करावा लागेल, जे अधिक सुस्पष्ट माहिती सादर करू शकेल.
तसेच जर आपण जुनी करप्रणाली निवडली तर त्यामधून ज्या वजावटी घेतल्या जातात त्याचा तपशीलही देणे आवश्यक केले आहे.
ITR-1 आणि ITR-4 मध्ये वेतनातून वजावट संदर्भातील बदल केले असून त्याचे विवेचन खालील प्रमाणे
1. गृहभाडे भत्ता (House Rent Allowance – HRA)
- कामाचे ठिकाण – नोकरीचे शहर किंवा गाव
- मूलभूत वेतन (Basic Salary) – मासिक/वार्षिक रक्कम
- प्राप्त HRA – नियोक्त्याकडून मिळालेली HRA रक्कम
- भाड्याने दिलेली रक्कम – घरमालकाला दिलेले प्रत्यक्ष भाडे
2. कलम 80C – गुंतवणूक (उदा. LIC, PPF, ELSS, NSC)
- पॉलिसी क्रमांक / कागदपत्र ओळख क्रमांक (Document Identification Number)
- गुंतवणूक केलेली रक्कम
- ही माहिती न दिल्यास वजावट नाकारली जाऊ शकते.
3. कलम 80D – वैद्यकीय विमा
- विमा कंपनीचे नाव
- पॉलिसी क्रमांक
- प्रिमियम भरलेली रक्कम – स्वतःसाठी, कुटुंबासाठी, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी
4. कलम 80E – शैक्षणिक कर्जावरील व्याज
- बँकेचे नाव
- कर्ज खात्याचा क्रमांक
- कर्ज मंजुरीची तारीख
- कर्जाची रक्कम
- बाकी रक्कम
5. कलम 80EE – गृहकर्जावरील व्याज (प्रथमच घर घेणाऱ्यांसाठी)
- बँकेचे नाव, खाते क्रमांक, मंजुरी तारीख, कर्ज रक्कम, उर्वरित थकबाकी
6. कलम 80EEA – परवडणाऱ्या घरासाठी गृहकर्जावरील व्याज
- कर्ज पुरवठादाराची माहिती
- मालमत्तेची माहिती (आवश्यक असल्यास)
7. कलम 80EEB – इलेक्ट्रिक वाहनासाठी घेतलेल्या कर्जावरील व्याज
- बँकेचे नाव
- कर्ज खाते क्रमांक
- वाहनाचा नोंदणी क्रमांक
- कर्ज मंजुरी तारीख व रक्कम
8. कलम 80DDB – विशिष्ट आजारांवरील उपचार खर्च
- आजाराचे नाव
- तज्ञ डॉक्टरचे नाव व नोंदणी क्रमांक (आवश्यक असल्यास)
- खर्चाची रक्कम
महत्त्वाच्या गोष्टी
👉जास्त माहितीची गरज: वजावट मागणी करताना अचूक व तपासता येईल अशी माहिती देणे आवश्यक आहे.
- सामान्य / अपूर्ण माहिती ग्राह्य धरली जाणार नाही.
- चुका वगळा: आवश्यक माहिती न दिल्यास वजावट नाकारली जाऊ शकते.
कोण ITR भरू शकतो? (Who Can File):
ITR-1:
👉वार्षिक उत्पन्न ₹50 लाखांपर्यंत असणारे वेतनधारक व्यक्ती व लहान गुंतवणूकदार यांच्यासाठी.
ITR-4:
👉उद्योग किंवा व्यवसाय यांतून अनुमानित उत्पन्न असणाऱ्या व्यक्तींसाठी.
*मर्यादा*: कंपनीचे संचालक, परदेशी उत्पन्न असलेली व्यक्ती, आणि कृषी उत्पन्न ₹5,000 पेक्षा जास्त असणाऱ्यांसाठी लागू नाही.
अधिक माहितीसाठी आपल्या सनदी लेखापाल किंवा करत सल्लागारांशी संपर्क साधावा.
